خبرگزاری آریا - بلک فرایدی یا جمعه سیاه در آمریکا بهعنوان یک رویداد اقتصادی آغاز شد و با رسانهها به آیین جهانی مصرفگرایی بدل گشت که امروز روشنایی فرهنگ ایرانی را زیر سایه تقلید سطحی و نفوذ غرب قرار داده است.
به گزارش خبرگزاری آریا از قم، بلک فرایدی یا «جمعه سیاه» نخستینبار در نیمه قرن بیستم در ایالات متحده شکل گرفت و در ابتدا یک رویداد اقتصادی ساده بود که بهتدریج با کمک رسانهها و برندها به یک آیین جهانی مصرفگرایی بدل شد که خرید را از یک نیاز اقتصادی به یک نمایش اجتماعی و فرهنگی تبدیل کرد.
در نگاه نخست، بلک فرایدی جشن خرید به نظر میرسد اما در واقعیت ابزار نفوذ فرهنگی غرب در عرصه مصرف است و تخفیفهای سیاه بیش از آنکه فرصتی برای مشتریان باشند، ابزاری برای هدایت رفتار مصرفی از طریق تبلیغات دادهمحور، ایجاد هیجان مصنوعی و مدیریت کالاهای قدیمی هستند.
این سازوکار نشان میدهد که چگونه فرهنگ مصرفگرایی غربی توانسته آیینی جهانی بسازد که نیازهای واقعی و ارزشهای بومی را به حاشیه میراند و باید اذعان کرد که در ایران، ورود بلک فرایدی اغلب به شکل تقلیدی و سطحی آنهم بدون توجه به زمینههای فرهنگی و اجتماعی خودمان رخ داده است.
رسانهها نیز بیشتر به بازنمایی تبلیغی این آیین پرداختهاند تا نقد آن و این رویکرد، فاصلهای جدی با عقلانیت و میانهروی ملی دارد و با ارزشهای فرهنگی و مذهبی ما ناسازگار است زیرا آموزههای دینی ما بر قناعت، پرهیز از اسراف و مصرف مسئولانه تأکید دارند در حالی که بلک فرایدی فرد را نه بر اساس ضرورت بلکه برای حضور در آیین خرید تعریف میکند.
نقد اصلی بر این غربگرایی آن است که تخفیفها به جای خدمت به نیاز واقعی به ابزار نمایش و رقابت تبدیل میشوند و چنین رویکردی با ارزشهای ملی ما از جمله حمایت از تولید داخلی و مسئولیت اجتماعی در تضاد است.
برای آنکه تخفیفهای سیاه در ایران معنا و کارکردی واقعی پیدا کنند نیازمند بازتعریفی بومی هستند که این پدیده را از تقلید صرف غربی جدا کرده و به فرصتی برای تقویت اقتصاد ملی و پشتیبانی از تولیدکنندگان داخلی بدل سازد و تنها در چنین چارچوبی است که سایه نفوذ فرهنگی غرب کنار میرود و جای خود را به رویکردی ملی، مسئولانه و همسو با ارزشهای اجتماعی ما میدهد.
یادداشت از: محمدرضا قربانزاده (روزنامه نگار و فعال رسانه)