خبرگزاری آریا - در روز پرستار، توجه به جایگاه حیاتی پرستاران در پایداری نظام سلامت و رسیدگی به مطالبات قانونی و حرفهای آنان ضرورتی ملی و آزمونی جدی برای مدیران حوزه درمان است.
به گزارش خبرگزاری آریا از قم، پرستاری در فرهنگ اسلامی و آموزههای دینی، حرفهای آمیخته با رحمت، ایثار و خدمت به خلق است که در کلام بزرگان دین، همسنگ عبادت و جهاد در راه خدا دانسته شده و در منظومه اخلاقی جامعه جایگاهی رفیع دارد.
در بررسی میدانی وضعیت نظام سلامت بهویژه در حوزه خدمات بالینی، پرستاری همچنان یکی از مهمترین ارکان این ساختار محسوب میشود و پرستاران در بحرانهای ملی و سختترین شرایط از جمله پاندمی کرونا و جنگ 12 روزه با حضور داوطلبانه و بیادعا بار دیگر نشان دادند که این حرفه فراتر از وظیفه اداری، حامل روح ایثار و مسئولیتپذیری است.
مطابق با فرمایش رهبر معظم انقلاب «پرستار باید این را احساس کند که برای شغل و مسئولیت و تلاش او، مسئولان اهمیت قائلند. این سختیها را برای او آسان میکند.» این جمله نهتنها یک توصیه اخلاقی بلکه یک مطالبه راهبردی از مدیران و سیاستگذاران حوزه سلامت است که در شرایط پیچیده امروز بیش از هر زمان دیگری باید مورد توجه قرار گیرد.
در روزگاری که رسانههای معاند با انتشار مکرر اخبار مهاجرت پرستاران در پی تضعیف روحیه و ناامیدسازی این قشر هستند هنوز پرستارانی با غیرت و تعهد ایستادهاند و بیادعا خدمت میکنند. با این حال آنان با چالشهای ساختاری و اجرایی متعددی مواجهاند که نیازمند بازنگری جدی در سیاستهای مدیریتی و اجرایی دانشگاههای علوم پزشکی است.
از جمله این چالشها میتوان به اجرای ناقص قانون ارتقاء بهرهوری، تبعیض در محاسبه ساعات موظفی، نابرابری در پرداخت کارانه و تعرفهگذاری خدمات اشاره کرد.
در برخی مراکز، تعطیلات غیرتقویمی مانند پنجشنبهها برای کارکنان اداری لحاظ میشود اما برای پرستاران نهتنها تعطیل محسوب نمیشود بلکه در صورت عدم حضور با کسری ساعت موظفی و تنبیه اداری مواجه میشوند در حالی که حرفه پرستاری امکان دورکاری ندارد و حضور فیزیکی شرط اصلی ارائه خدمات است.
نحوه محاسبه مرخصی، اضافهکاری و نوبتکاری نیز در برخی مراکز با استانداردهای قانونی فاصله دارد و ساعت مرخصی روزانه برای کارکنان دولت 7 ساعت و 30 دقیقه است اما برای پرستاران در مواردی بهصورت 5 ساعت و 30 دقیقه محاسبه میشود و نوبتکاری عصر که در برخی دانشگاهها با ضریب 1.2 محاسبه میشود در برخی مراکز بدون ضریب لحاظ میگردد.
در حوزه پرداختها شکاف قابلتوجهی میان واحدهای عملیاتی و ستادی وجود دارد و کارانه دریافتی پرستاران شاغل در مراکز درمانی و اورژانس در مواردی کمتر از کارکنان اداری است. همچنین در برخی واحدها خدمات تخصصی پرستاری توسط پرستاران انجام میشود اما تعرفه و کارانه آن به گروههای دیگر تعلق میگیرد که این رویه نهتنها غیرمنصفانه بلکه خلاف روح قانون تعرفهگذاری خدمات پرستاری است.
در برخی مراکز سهم مراکز کمدرآمد یا واحدهای عملیاتی از درآمدهای اختصاصی دانشگاه بهدرستی بازتوزیع نمیشود و دستورالعملهایی نیز وجود دارد که کارانه اقدامات تخصصی پرستاری مانند اتاق عمل سرپایی، تزریقات، گچگیری یا سوچور را به پزشک آنکال غیرحاضر اختصاص میدهد در حالی که اجرای واقعی این خدمات بر عهده پرستار است.
نظام پرستاری قم معتقد است که قانون ارتقاء بهرهوری برای پرستاران شاغل در مراکز شبانهروزی بهداشتی و معاونت بهداشت در قم اجرا نمیشود و اضافهکاری این همکاران با نرخ قدیمی محاسبه میگردد و خدمات پرستاران اورژانس پیشبیمارستانی در تعرفهگذاری نادیده گرفته شده است.
آنها همچنین خواهان تخصیص 5 درصد سهم رئیس دانشگاه و 5 درصد از کارانه جز حرفهای به مراکز کمدرآمد و حداقلبگیران و خواستار حضور نماینده خود در کارگروه بازتوزیع درآمدهای اختصاصی دانشگاه و عضویت در شورای دانشگاه هستند که مشابه آن برای نظام پزشکی به رسمیت شناخته شده است.
از دیگر مطالبات میتوان به تسری فوقالعاده کارایی به پرستاران و ماماها، اعمال حق مدیریت برای مسئولین شیفتها، تشکیل کارگروه تعرفهگذاری پرستاری، تدوین بسته حمایتی حقوقی برای ارائهدهندگان خدمات بالینی، ایجاد صندوق حمایتی برای پرداخت دیه در موارد قصور پزشکی، تقویت بیمه تکمیلی و رفاه بانوان سرپرست خانوار، اجرای یکپارچه بیمه مسئولیت حرفهای، تدوین بسته حمایتی در بحرانها، رعایت عدالت آموزشی برای دانشجویان و اساتید پرستاری، جلوگیری از انحراف شورای پرستاری دانشگاه و حفظ مزایای بهرهوری برای پرستارانی که در مراکز غیر دانشگاهی خدمت میکنند اشاره کرد.
در حوزه امنیت شغلی و حقوقی نیز نبود اقدامات تأمینی برای حفظ امنیت پرستاران و پزشکان در محل خدمت، فقدان نظارت بر مداخلات غیرقانونی افراد فاقد صلاحیت در خدمات پرستاری منزل و نبود بستههای حمایتی در شرایط بحران از جمله دغدغههای جدی پرستاران است.
در چنین فضایی، آنچه بیش از هر چیز نیاز است، نه صدور اظهارات شتابزده از موضع قدرت بلکه شنیدن صدای پرستارانی است که با وجود همه فشارها، ماندهاند و خدمت کردهاند و در روزهایی که برخی مدیران در لحظه عصبانیت از «هر کس میخواهد برود» سخن میگویند، شاید بهتر باشد به این بیندیشیم که اگر پرستار برود، چه چیزی از نظام سلامت باقی میماند؟
بررسیها نشان میدهد که بخش قابلتوجهی از مشکلات پرستاران، ناشی از تفسیرهای سلیقهای، اجرای ناقص قوانین و غلبه نگاه اداری بر نگاه تخصصی در مدیریت دانشگاههای علوم پزشکی است و در شرایطی که نظام سلامت کشور با تهدیدات چندوجهی مواجه است، حفظ انگیزه، رضایتمندی و امنیت شغلی پرستاران، نهتنها یک مطالبه صنفی بلکه یک ضرورت راهبردی برای حفظ تابآوری اجتماعی و کارآمدی خدمات درمانی محسوب میشود.
اکنون زمان آن رسیده است که نگاه سیاستگذاران و مدیران ارشد حوزه سلامت، از بروکراسی کند و فرساینده به سمت چابکی، تخصصگرایی و عدالتمحوری حرکت کند.
پرستاری ستون بیادعای نظام سلامت است و توجه به آن، نه لطف بلکه وظیفهای ملی و مدیریتی است و تحقق این توجه نهتنها رضایتمندی شغلی و افزایش انگیزه را در میان پرستاران به همراه دارد بلکه تضمینی برای تابآوری اجتماعی و کارآمدی خدمات درمانی در مواجهه با بحرانها خواهد بود.
یادداشت: محمدرضا قربانزاده (روزنامهنگار و فعال رسانه)